OGÓLNOPOLSKI KONGRES
PSYCHOLOGII DZIECI I MŁODZIEŻY

Oś mózgowo-jelitowa – jak stres i emocje wpływają na zdrowie układu pokarmowego?

W dzisiejszym świecie życie w pośpiechu stało się normą. Zwykle brakuje nam czasu na dbanie o zdrowie, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Często nie zdajemy sobie sprawy, jak ogromny wpływ na nasz układ pokarmowy mają stres, negatywne emocje i szybkie tempo życia. Jak chronić się przed dolegliwościami i wspomóc nasz układ pokarmowy?

Oś mózgowo-jelitowa – czym jest?

Oś jelitowo-mózgowa to termin opisujący wzajemne powiązania między układem pokarmowym, zwłaszcza jelitami, a ośrodkowym układem nerwowym, czyli mózgiem. Kluczową rolę odgrywa tu nerw błędny – najdłuższy nerw czaszkowy, który przewodzi sygnały w obu kierunkach. Dzięki temu mózg nie tylko reguluje funkcjonowanie jelit, wchłanianie składników odżywczych, gospodarkę wodno-mineralną i procesy trawienne, lecz także odbiera informacje o stanie jelit.

Substancje wytwarzane w jelitach wpływają na układ nerwowy, odporność i ogólną kondycję organizmu. Aby komórki nerwowe działały prawidłowo, muszą być odpowiednio odżywione, nawodnione oraz zaopatrzone w kluczowe jony i związki niezbędne do syntezy neuroprzekaźników i hormonów. Co więcej, przewlekły stres oraz stany zapalne mogą zaburzać funkcjonowanie układu nerwowego i osi jelitowo-mózgowej, przyczyniając się do pogłębienia problemów psychicznych.

Oś jelitowo mózgowa – jak przebiega komunikacja?

Oś mózgowo-jelitowa to sieć wzajemnych powiązań między mikrobiotą, jelitami i mózgiem, działająca za pośrednictwem mechanizmów biochemicznych oraz neurohormonalnych.

Komunikacja ta odbywa się m.in. poprzez:

1. bezpośrednią stymulację nerwu błędnego,
2. produkcję postbiotyków jak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które odżywiają nabłonek jelitowy i regulują przepuszczalność ściany jelit,
3. syntezę neuroprzekaźników o działaniu psychobiotycznym, np. serotoniny,
4. aktywację układu odpornościowego, w tym wytwarzanie cytokin i innych cząsteczek zapalnych przez mikrobiotę.

Z kolei ośrodkowy układ nerwowy wpływa na motorykę jelit, procesy wydzielnicze, reakcje immunologiczne oraz przepływ krwi w układzie pokarmowym. Najsilniejszym czynnikiem oddziałującym na jelita jest stres, który aktywuje oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczową. Przewlekłe napięcie i lęk mogą prowadzić do zmian w składzie mikrobioty jelitowej, zarówno pod względem ilości, jak i jakości.

Stres a oś mózgowo jelitowa

Warto zastanowić się, dlaczego stres tak silnie oddziałuje na układ pokarmowy? Przewód pokarmowy posiada własny układ nerwowy – jelitowy układ nerwowy, który, podobnie jak mózg i rdzeń kręgowy, składa się z neuronów. To właśnie dzięki temu powstaje ścisłe połączenie między jelitami a mózgiem. Oś jelitowo-mózgowa opisuje mechanizm komunikacji między ośrodkowym układem nerwowym a układem trawiennym. Z uwagi na tę wzajemną zależność stres może prowadzić do nasilenia problemów żołądkowo-jelitowych, a długotrwałe dolegliwości trawienne mogą z kolei potęgować stres i niepokój, co prowadzi do błędnego koła.

Kluczową rolę w tym procesie odgrywa mikrobiom – złożona społeczność mikroorganizmów, głównie bakterii, zamieszkujących jelita. Ma on bezpośredni wpływ na przekazywanie informacji między mózgiem a układem pokarmowym. Badania nad interakcją jelit, mózgu i mikrobioty wskazują, że zarówno krótkotrwały, jak i przewlekły stres może zaburzać równowagę mikrobiologiczną. W efekcie prowadzi to do rozregulowania pracy jelit i całego układu trawiennego, a także wpływa na nastrój i samopoczucie. Dysbioza jelitowa może zmieniać apetyt, metabolizm, reakcję na stres oraz funkcjonowanie układu odpornościowego, negatywnie oddziałując na zdrowie ogólne.

Zespół jelita drażliwego a stres

Mówiąc o wpływie stresu na układ pokarmowy, warto wspomnieć o zespole jelita drażliwego (IBS – Irritable Bowel Syndrome). To jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń przewodu pokarmowego, które dotyka nawet 15% populacji na świecie. IBS objawia się m.in. zaburzeniami rytmu wypróżnień, bólami brzucha i wzdęciami. Jednym z głównych czynników wpływających na jego rozwój mogą być nieprawidłowości w składzie mikrobioty jelitowej, a stres często nasila objawy choroby.

Oś mózgowo-jelitowa a depresja

Depresja to nie tylko obniżenie nastroju, lecz także złożona choroba, obejmująca zarówno czynniki psychiczne, jak i fizjologiczne. Coraz więcej badań wskazuje na istotną rolę mikroflory jelitowej w regulacji nastroju i zdrowia psychicznego. Jelita i mózg są połączone tzw. osią mózgowo-jelitową, która umożliwia dwukierunkową komunikację między tymi narządami za pośrednictwem nerwu błędnego, układu odpornościowego oraz metabolitów bakteryjnych.

Depresja i niepokój często występują u osób z zespołem jelita drażliwego (IBS) oraz u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD), jednak nie jest jasne, które z tych problemów pojawiają się jako pierwsze.

U osób cierpiących na depresję często obserwuje się zaburzenia składu mikroflory jelitowej (dysbiozę), co może prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego i zwiększonego poziomu cytokin prozapalnych, takich jak IL-6 czy TNF-α. Te czynniki wpływają na produkcję neuroprzekaźników, w tym serotoniny, której niedobór jest uznawany za jedną z głównych przyczyn depresji. Ponadto, mikrobiota reguluje aktywność osi podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA), której nadmierna aktywność prowadzi do podwyższonego poziomu kortyzolu.

Psychobiotyki jako wsparcie

Przywrócenie równowagi mikrobioty może być jednym z elementów wspomagających leczenie depresji, choć temat ten wymaga dalszych badań. Obecnie coraz częściej mówi się o psychobiotykach – probiotykach mających korzystny wpływ na zdrowie psychiczne. Badania nad ich skutecznością trwają, ale dotychczasowe wyniki sugerują, że mogą one wspierać terapię depresji poprzez redukcję stresu oraz wpływają na neuroprzekaźniki i regulację odpowiedzi immunologicznej.

Oś mózgowo-jelitowa – jak pomagać pacjentom?

Aby dowiedzieć się więcej na temat powiązań między jelitami i mózgiem, zapraszamy do udziału w OGÓLNOPOLSKIM KONGRESIE PSYCHOLOGÓW I PSYCHOTERAPEUTÓW “Emocje i relacje w świecie napięć. Jak odnaleźć równowagę psychiczną w niespokojnych czasach? Nowe wyzwania w praktyce terapeutycznej”!

Podczas wydarzenia poruszymy temat odżywiania dla umysłu i opowiemy, jak dieta wpływa na mózg i zdrowie psychiczne.

W programie:

1. Jak dieta wpływa na mózg? Neurobiologiczne mechanizmy odżywiania.

   Składniki odżywcze, które mają istotny wpływ na funkcje mózgu i nastrój, takie jak kwasy omega-3, witaminy B, minerały i antyoksydanty. Jak ich niedobory mogą wpływać na zdrowie neurologiczne, prowadząc do problemów z pamięcią, koncentracją czy zaburzeniami emocjonalnymi?

2. Oś mózg-jelita – połączenie kluczowe dla zdrowia psychicznego.

   Jak dieta wpływa na mikrobiotę jelitową i neuroprzekaźniki, takie jak serotonina i jakie ma to znaczenie dla utrzymania równowagi emocjonalnej? Wprowadzenie do osi mózg-jelita, kluczowa rola w regulacji emocji.

3. Dieta a zaburzenia psychiczne – co mówią badania?

   W jaki sposób odpowiednie nawyki żywieniowe mogą wspomagać terapię i łagodzenie objawów tych zaburzeń? Przegląd badań pokazujących wpływ diety na zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, lęk czy chroniczne zmęczenie.

Zapisz się już teraz!