Depresja może przybierać różne postaci, które nie są jednolite pod względem przyczyn oraz objawów klinicznych. Według klasyfikacji ICD – 10 oraz amerykańskiego DSM – 5 można wyróżnić m.in. depresję epizodyczną, która trwa krócej niż dwa lata i ma wyraźny początek, zaburzenia depresyjne nawracające, depresję endogenną uwarunkowaną biologicznie, depresję egzogenną wywołaną przez określone wydarzenie, dystymię, która trwa przynajmniej dwa lata, depresję poschizofreniczną czy depresję sezonową.
DEPRESJA CIĘŻKA – OBJAWY
Depresja może różnić się w zależności od nasilenia jej objawów. Występuje zatem depresja o łagodnym lub umiarkowanym nasileniu, zaś w przypadku dużego nasilenia mówimy o depresji ciężkiej. Ten rodzaj depresji zostanie szczerzej omówiony podczas tegorocznego Kongresu Psychologów i Psychoterapeutów. Ciężka depresja może charakteryzować się występowaniem objawów psychotycznych, lecz nie zawsze muszą się one pojawić. W rzeczywistości w przebiegu ciężkiej depresji objawy mogą być bardzo zróżnicowane. Możliwe jest nadmierne pobudzenie lub stupor.
Uznaje się, że depresja ciężka dotyczy czterech obszarów: zaburzeń nastroju, zachowań, aspektów fizycznych, a także funkcji poznawczych. Wśród obszarów zaburzeń nastroju wymienia się obniżone samopoczucie, niską samoocenę, poczucie braku wartości, poczucie winy. Osoba chora traci również zainteresowanie tym, co sprawiało jej do tej pory przyjemność. W ciężkiej depresji zauważalny jest spadek koncentracji, pojawiają się problemy ze snem, spadek lub zupełna utrata apetytu. Osobę tę prześladują pesymistyczne myśli skupione na sobie, jak i otoczeniu. Dla ciężkiej depresji charakterystyczne są również myśli, a w skrajnych przypadkach próby samobójcze.
Ciężka depresja jest zagrożeniem dla życia chorego, dlatego osoba zmagająca się z tą chorobą nigdy nie powinna pozostawać bez opieki specjalisty. Depresja prowadzi do wycofania się z życia i wszelkich dotychczasowych aktywności, co ostatecznie może skutkować zaprzestaniem jedzenia, czy wstawania z łóżka. W przypadkach, gdy u osoby z ciężką depresją zauważalny jest brak chęci do życia, konieczna jest szybka reakcja, ponieważ może ona doprowadzić nawet do próby samobójczej.
NARCYSTYCZNE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI
Jednym z punktów omawianych podczas tegorocznego kongresu będzie depresja u pacjenta z narcystycznym zaburzeniem osobowości. Osoba z tego typu zaburzeniem jest skupiona na sobie, próżna, wyróżnia ją nadmierne poczucie własnej wartości i wyjątkowości. Łączy się to z poczuciem posiadania wyjątkowych uprawnień oraz roszczeniowością i arogancją. Osoby cierpiące na narcystyczne zaburzenia osobowości traktują innych instrumentalnie, wykorzystując ich w celu podtrzymywania wytworzonego przez siebie obrazu, który daleki jest od realizmu.
Dla narcystycznych zaburzeń osobowości charakterystyczna jest tzw. rana narcystyczna. Powstaje ona w okresie niemowlęcym, dziecięcym bądź we wczesnej młodości. Może wystąpić w wyniku traumy bądź zachowania rodziców. Szkodliwe mogą okazać się także narzucone autorytety lub rany zadane przez rówieśników w dzieciństwie. Do powstania rany narcystycznej przyczynia się brak empatii rodziców oraz wyznaczania przez nich zdrowych granic w relacjach z dzieckiem. Uniemożliwia to właściwy rozwój dziecka, szczególnie jego kształtującej się osobowości. Tworząca się rana narcystyczna hamuje rozwijanie się prawdziwego ja u dziecka. Otrzymuje ono sygnały, że nie będzie kochane takim, jakim jest.
Powstała rana narcystyczna sprawia, że osoba dotknięta zaburzeniem w dorosłym życiu nie potrafi być sobą. Charakterystyczne jest planowanie i nadmierne ambicje. Jednocześnie dzieci z raną narcystyczną wymagają ciągłych potwierdzeń swoich osiągnięć i zapewnień o wyjątkowości. Takim osobom trudno jest budować bliskie relacje, co widoczne bywa już w dzieciństwie. Rana narcystyczna jest przyczyną pustki w życiu dorosłym, lęku, a z czasem nawet agresji. Z kolei samo dojrzewania nie jest w pełni możliwe.
ZABURZENIA RELACJI PRZYWIĄZANIA
Na epizody depresyjne mogą mieć wpływ również zaburzenia w obszarze relacji przywiązania z wczesnego dzieciństwa. Wiążą się one z zaburzeniami rozwoju emocjonalnego, wpływającymi na kształtowanie się więzi pomiędzy opiekunem a dzieckiem w okresie wczesnego dzieciństwa. Źródło problemów tkwi w niewłaściwej opiece sprawowanej przez opiekuna dziecka, która może dotyczyć zaniedbań w strefie psychicznej, jak i fizycznej. Relacja przywiązania może być też zaburzona z powodu maltretowania dziecka, niedostępności rodzica, czy stosowania przez niego zbyt surowych kar.
Zaburzenia relacji przywiązania przejawiają się w nieprawidłowych kontaktach społecznych. Można zaobserwować je podczas powitań lub pożegnać z opiekunem, gdzie najwyraźniej manifestują się sprzeczne, niejasne zachowania. Dziecko unika kontaktu wzrokowego - odwraca wzrok, z jednej strony szuka pocieszania, jednocześnie jednak unikając kontaktu. Czuje się nieszczęśliwe, odczuwa lęk i wykazuje nadmierną czujność. Zdarza się, że zaburzeniu towarzyszą również zachowania agresywne oraz autoagresywne.
EPIZOD DEPRESYJNY
Epizod depresyjny może być mylony ze zwykłym obniżeniem nastroju. Jego klasyfikacja uzależniona jest od czasu trwania niepokojących objawów. Zgodnie z wyznacznikami Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, epizod depresyjny stwierdza się, gdy przez przynajmniej dwa tygodnie występują dwa objawy spośród następujących – stan obniżonego nastroju, pesymizm, brak wiary w siebie, poczucie winy, obniżona samoocena, niemożność odczuwania radości, utrata apetytu. Z epizodem depresyjnym mogą wiązać się też objawy takie jak utrata dotychczasowych zainteresowań, zaburzenia snu, obniżony apetyt, spadek masy ciała, obniżenie libido, występowanie bólów brzucha i zaparć oraz brak reakcji emocjonalnych.
Epizod depresyjny występuje w różnym natężeniu i rodzaju. Może mieć on postać przewlekłego smutku oraz melancholii, lecz możliwe jest również całkowite oderwanie od rzeczywistości i koncentracja na swoich negatywnych odczuciach. Wyróżnia się epizod depresyjny łagodny, depresyjny umiarkowany, depresyjny ciężki bez objawów psychotycznych, a także epizod depresyjny ciężki z objawami psychotycznymi.
OGÓLNOPOLSKI KONGRES PSYCHOLOGÓW I PSYCHOTERAPEUTÓW
Zachęcamy do udziału Ogólnopolskim Kongresie Psychologów i Psychoterapeutów, podczas którego omówione zostaną różne oblicza depresji oraz wskazania do terapii w zależności od indywidualnych cech klientów. Cenieni eksperci skupią się m.in. na zagadnieniach takich, jak dystymia i depresja jako przejaw wrażliwości człowieka. Przedstawiony zostanie także epizod depresyjny w ujęciu psychoterapii klinicznej na podstawie dwóch przypadków. Pierwszym z nich będzie epizod depresji ciężkiej u osób z zaburzeniami relacji przywiązania we wczesnym dzieciństwie. Drugi przykład dotyczyć będzie rany narcystycznej i kryzysu ponownego zbliżenia. Tematy pozostałych paneli to depresja w systemie społecznym i rodzinnym oraz zapobieganie depresji w ujęciu praktycznym.